Ανάκτορο του Νέστορα
Συντεταγμένες: 37°1′37.37″N 21°41′41.41″E
Σε απόσταση 14 χιλιομέτρων από τη σημερινή Πύλο, πιο κοντά στο χωριό Χώρα βρίσκεται το Ανάκτορο του Νέστορα ή Παλάτι του Νέστορα. Είναι κεντρικό μέγαρο της Ύστερης Ελλαδικής Εποχής, που περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο. Διώροφο κτίριο που περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής και κεντρικό σύστημα αποχέτευσης και βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Επάνω Εγκλιανού. Πρόκειται για το πιο καλά διατηρημένο μυκηναϊκό παλάτι που έχει ως τώρα ανακαλυφθεί. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του ταυτοποιήθηκαν επίσης περίπου 1.000 πινακίδες της γραμμικής Β. Επίσης ανακαλύφθηκαν πολλά καλλιτεχνικά αντικείμενα που χρονολογούνται από το 1300 π.Χ.. Το ανακτορικό συγκρότημα που χρησιμοποίησε ο βασιλιάς Νέστωρ, καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά γύρω στο 1200 π.Χ..
Τοποθεσία του ανακτόρου & γεωγραφικά στοιχεία
Ο Εγκλιανός είχε χρησιμοποιηθεί επίσης κατά τα τέλη της πρωτοελλαδικής εποχής ( τέλη της 3ης χιλιετίας π.X.) με επάλληλα αψιδωτά κτίσματα, κατά τη μεταβατική Εποχή του Χαλκού (2000 - 1600 π.X.) και κατά τη μυκηναϊκή εποχή, (1600 - 1200 π.X.), αλλά ήταν αχρησιμοποίητος μέχρι της ανασκαφής του ανακτόρου (1939, 1952-1964), από τον Κάρολο Μπλέγκεν, με εξαίρεση το θολωτό τάφο ανατολικά του ανακτόρου.
Το Παλάτι βρίσκεται στην κορυφή του λόφου σε υψόμετρο 150 μέτρα και καταλαμβάνει έκταση 170 Χ 90 μέτρων με στρατηγική θέση.
Από τη στρατηγική αυτή θέση της κλασικής Ακρόπολης της Πύλου εποπτευόταν ο θαλάσσιος χώρος από τη νήσο Πρώτη (Mαραθονήσι) μέχρι τις Μεσσηνιακές Οινούσσες (Σαπιέντζα, Σχίζα, Αγία Μαριανή Μεσσηνίας ή Αμαριανή και Βενέτικο Μεσσηνίας), καθώς παράλληλα ελέγχει τη βόρεια είσοδο του όρμου του Ναβαρίνου και το εκεί λιμάνι (της Γιάλοβας). Το τρίγωνο επίσης που περιλαμβάνει την κεντρική αυτή περιοχή της αρχαίας Πύλου, με την Ακρόπολη και το Παλάτι του Νέστορα, όσο και με το σημείο που σήμερα βρίσκεται η σύγχρονη Πύλος, ήλεγχε στρατηγικά εκτός από τον όρμο του Ναυαρίνου και τη περιοχή νότια, βόρεια, αλλά και ανατολικά της λιμνοθάλασσας της Γιάλοβας, που σήμερα είναι ένας από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους των Βαλκανίων που υποστηρίζεται από δίκτυο «NATURA 2000» και το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE - Φύση (1997-2000), καθώς και στην εκπληκτική παραλία της Βοϊδοκοιλιάς αλλά και πάνω ακριβώς από τη 2η σε μέγεθος λιμνοθάλασσα της Ελλάδας (μετά από αυτήν του Μεσολογγίου) ή Διβάρι Πύλου.
Μυθολογία - μυθιστορία - ιστορία
Βασιλείς και πρίγκιπες της αρχαίας Πύλου
• Νηλέας & Χλωρίδα ή Μελίβοια: Ο Νηλέας ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Τυρούς. Ο Νηλέας κατέφυγε στη Μεσσηνία, όπου και ίδρυσε την Πύλο. Εκεί πήρε ως σύζυγό του τη Χλωρίδα, κόρη του Αμφίονα. Η Χλωρίδα πριν την μετονομασία της λεγόταν Μελίβοια. Μαζί απέκτησαν μία κόρη, την Πηρώ, και πολλούς γιούς, μεταξύ των οποίων και οι Ταύρος, Αστέριος, Πυλάων, Δηίμαχος, Ευρύβιος, Περικλύμενος, ο μετέπειτα σοφός βασιλιάς Νέστορας, κ.ά.
Το τέλος του Νηλέα επήλθε όταν ο Ηρακλής εξεστράτευσε εναντίον του με την αιτιολογία ότι ο Νηλέας αρνήθηκε να τον εξαγνίσει από τον φόνο του Ιφίτου. Τότε ο Νηλέας σκοτώθηκε μαζί με 11 από τους γιούς του ή, σύμφωνα με άλλη παράδοση, διασώθηκε και πέθανε από κάποια ασθένεια στην Κόρινθο όπου είχε καταφύγει, οπότε στη συνέχεια ενταφιάσθηκε εκεί. Οι απόγονοι του Νηλέα ονομάσθηκαν Νηλείδες. Οι Νηλείδες, διωγμένοι από τους Ηρακλείδες, σκορπίστηκαν σε διάφορους τόπους, σε μερικούς από τους οποίους και βασίλευσαν. Χρονικά κατατάσσονται στα τέλη του 12ου αι. π.Χ., αφού η μετακίνησή τους από την Πύλο προς την Αθήνα χρονολογείται το 1104 π.Χ..
• Νέστωρ & Αναξιβία (ή Ευρυδίκη): Ο Νέστορας ήταν μυθικός ήρωας της αρχαίας Ελλάδας και βασιλέας της Πύλου. Ήταν γιος του Νηλέα και της Χλωρίδας. Πήρε το προσωνύμιο Γερήνιος, από τη Γερήνια, πόλη της Λακωνίας ή της Μεσσηνίας, όπου βρισκόταν, όταν ο Ηρακλής σκότωσε τον Νηλέα και έντεκα από τα παιδιά του (επειδή ο Νηλέας αρνήθηκε να τον βοηθήσει στην κάθαρση για τον φόνο του Ιφίτου) και έτσι σώθηκε.
Έλαβε μέρος μαζί με τους Λαπίθες στον πόλεμο εναντίον των Κενταύρων, στην Αργοναυτική εκστρατεία, στη θήρα του Καλυδώνιου κάπρου και στον Τρωικό Πόλεμο. Ο Όμηρος τον παρουσιάζει ως σοφό και συνετό γέροντα, που οι συμβουλές του ακούγονται με σεβασμό από όλους τους Αχαιούς.
• Πολυκάστη & Τηλέμαχος: Η Πολυκάστη ήταν η μικρότερη στην ηλικία θυγατέρα του Νέστορα και της Αναξιβίας (ή Ευρυδίκης) Η Πολυκάστη αναφέρεται στην Οδύσσεια του Ομήρου, να λούζει τον Τηλέμαχο, να τον αλείφει με λάδι και να τον ντύνει με όμορφα ρούχα, χλαμύδα και χιτώνα. Σύμφωνα με τον Ησίοδο αλλά και τον Ευστάθιο, η όμορφη Πολυκάστη παντρεύτηκε τον Τηλέμαχο και έκαναν μαζί ένα γιο, τον Περσέπολι ή Περσεπόλη. Ο Τηλέμαχος, επισκέφθηκε την Πύλο, όπου τον φιλοξένησε ο Νέστορας και συνοδευόμενος από το γιο του Νέστορα, Πεισίστρατο, επισκέφθηκε στη συνέχεια τις Φερές και την Σπάρτη, όπου εκεί τον φιλοξένησε ο Μενέλαος.
• Πεισίστρατος: Ο Πεισίστρατος ήταν ο νεότερος γιος του βασιλιά Νέστορα και της Ευρυδίκης ή της Αναξιβίας. Οι μεγαλύτεροι αδελφοί του Πεισιστράτου, ο Αντίλοχος και ο Θρασυμήδης, πολέμησαν στον Τρωικό Πόλεμο, αλλά τότε ο Πεισίστρατος ήταν ακόμα μικρό παιδί. Ο Πεισίστρατος ήταν συνομήλικος με τον Τηλέμαχο, τον οποίο συνόδευσε στο ταξίδι του από την Πύλο στη Σπάρτη (Ομήρου Οδύσσεια, γ 36, γ 483, ο 131) και έγιναν στενοί φίλοι. Οι απόγονοι του ιστορικού προσώπου Πεισίστρατος, του Αθηναίου τυράννου, πίστευαν ότι κατάγονταν από τον μυθικό αυτό Πεισίστρατο.
• Αντίλοχος: Ο Αντίλοχος ήταν ένας από τους συντρόφους του Οδυσσέα. ήταν ο γιος του Νέστορα και της Ευρυδίκης (κατά τον Όμηρο) ή τηςΑναξιβίας (κατά τον Απολλόδωρο). Ο Αντίλοχος ακολούθησε τον πατέρα του Νέστορα και πολέμησε στον Τρωικό Πόλεμο. Σύμφωνα με μία παραλλαγή του μύθου ο Νέστωρ, φοβούμενος κάποιο χρησμό, δεν τον πήρε μαζί του στην εκστρατεία, αλλά τελικώς ο Αντίλοχος, παρά την αντίθεση του πατέρα του και διψώντας για τα μεγάλα «κλέη» (δόξες), πήγε στον πόλεμο κατά το πέμπτο έτος του και διακρίθηκε για τη γενναιότητά του. Μάλιστα έγινε ένας από τους πιστότερους φίλους του Αχιλλέως και του Πατρόκλου.
• Θρασυμήδης: Ο Θρασυμήδης ήταν ένας από τους γιους του βασιλιά Νέστορα της Πύλου. Μητέρα του ήταν η Αναξιβία ή η Ευρυδίκη. Ο Θρασυμήδης ακολούθησε τον πατέρα του και τον αδελφό του Αντίλοχο στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Ο Θρασυμήδης είχε την ευθύνη 15 πλοίων. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες του Τρωικού Πολέμου με σημαντικότερη ίσως τη μάχη γύρω από το πτώμα του Αντιλόχου, όπου αντιμετώπισε τον Μέμνονα. Αναφέρεται ότι ο Θρασυμήδης ήταν ένας από αυτούς που μπήκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Επέστρεψε σώος στην πατρίδα του μετά τη λήξη του πολέμου και διαδέχθηκε στα ανάκτορα τον Τηλέμαχο. Ο Θρασυμήδης απέκτησε ένα γιο, τον Σίλλο, και έναν εγγονό, τον Αλκμαίωνα.
Ανασκαφές
Στην περιοχή της αρχαίας Πύλου έχουν ανακαλυφτεί ως τώρα αξιόλογοι αρχαιολογικοί θησαυροί.
Αρχικά ήρθαν στο φως πέτρινοι τοίχοι, κομμάτια από τοιχογραφίες, δάπεδα, μυκηναϊκά αγγεία, πήλινες επιγραφές στον Επάνω Εγκλιανό Μεσσηνίας. Αργότερα ανασκάφηκαν δύο θολωτοί τάφοι βόρεια του κόλπου του Ναβαρίνου που θεώρησαν ότι ήταν βασιλικοί.
Η σημασία της ανασκαφής του Ανακτόρου ήταν μεγάλη:
Η σημασία της ανασκαφής του Ανακτόρου ήταν μεγάλη:
α) Ανακάλυψη ενός ανακτορικού κέντρου, με διοικητική και βιοτεχνική επάρκεια,
β) Διαπίστωση, ότι οι κάτοικοι του Εγκλιανού ήταν συγγενείς με τους κατοίκους της Αργολίδος και ότι ελάτρευαν τους ίδιους θεούς όπως οι λοιποί Μυκηναίοι,
γ) Ανακάλυψη των πήλινων πινακίδων, με μυκηναϊκή διάλεκτο, (γραφή γραμμικής Β)
Όμως, κάτω από το τελευταίο ανακτορικό συγκρότημα υπάρχουν πολλά ακόμη στρώματα, που δεν έχουν ανασκαφεί ακόμη, και αναμένουν τη συνέχεια της αρχαιολογικής σκαπάνης.
Το 1957 ανακαλύπτεται ο κυψελοειδής τάφος του Νηλέα, πατέρα του Νέστορα, επίσης βασιλιά της Πύλου, όπως και πτέρυγα του ανακτόρου ηλικίας 3.000 ετών. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν και το 1964, ήρθε στο φως ολόκληρο σχεδόν το Ανάκτορο του Νέστορα. Το ανάκτορο αυτό χρονολογικά τοποθετείται γύρω στα 1300 και 1200 π.Χ. και καταστράφηκε με την κάθοδο των Δωριέων (1100 π.Χ.). Μολονότι το μεγαλύτερο μέρος του ανακτόρου έχει ήδη έρθει στο φως, οι έρευνες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.
Πρωτοελλαδικός οικισμός
Από ανασκαφές που πραγματοποίηθηκαν στην ευρύτερη περιοχή αυτή ερευνήθηκαν ίχνη κατοίκησης οικισμού της πρωτοελλαδικής εποχής (3η χιλιετία π.X.), και δύο μεσοελλαδικοί τύμβοι (γύρω στο 2.000 π.X.).
Σύμφωνα με τα ευρήματα της πρωτοελλαδικής εποχής από τα παράλια της περιοχής, τόσο τα ανασκαφικά όσο και τα επιφανειακά, αποδεικνύουν ότι η περιοχή του όρμου του Nαυαρίνου και της Βοϊδοκοιλιάς, ανήκαν στην επικράτεια της λεγόμενης «Πρωτοελλαδικής Kοινής», δηλαδή, στο σύνολο του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό της τρίτης χιλιετίας π.X. Αυτός είναι ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός της ηπειρωτικής Ελλάδος και αυτή ήταν η πρώτη εποχή των μεγάλων εμπορικών ανταλλαγών και επικοινωνιών μέσω της θάλασσας.
Το πιο ουσιαστικό συμπέρασμα από τη μελέτη όλων αυτών των ευρημάτων του λόφου όπου βρίσκεται το Ανάκτορο (17ος – 16ος αι. π.Χ.) και της ευρύτερης περιοχής είναι ότι κατά τη μετάβαση από τη Μεσαία στην Υστέρα Εποχή του Χαλκού δεν υπήρξε καμιά εισβολή και, μάλιστα, θεωρείται βέβαιο, όπως και για την υπόλοιπη Μεσσηνία, ότι το ίδιο φυλετικό στοιχείο, που κατοικούσε στην προ-μυκηναϊκή εποχή, συνέχισε να κατοικεί και κατά τη μυκηναϊκή περίοδο.
Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Μετά τις διάφορες περιόδους, όπως η «Τελική Νεολιθική Εποχή» (4000-3100 π.Χ. περίπου), η «Πρώιμη Εποχή του Χαλκού» (3100-2050 π.Χ.), η «Μέση Εποχή του Χαλκού» (2050-1680 π.Χ.), για τις οποίες υπήρξε αναφορά των διαφέρων ευρημάτων στην Αρχαία Πύλο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω ξεκινά η «Ύστερη Εποχή του Χαλκού (Μυκηναϊκή Περίοδος, 1680-1060 π.Χ.)», με κυρίαρχη την Μυκηναϊκή εποχή με την ακμή του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου, όπου στο επίκεντρο του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι το μυκηναϊκό ανάκτορο στον Επάνω Εγκλιανό σε απόσταση έξι χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή από τον όρμο του Ναυαρίνου.
Το εξουσιαστικό αυτό κέντρο έλεγχε τη ζωή που αναπτύχθηκε σ’ όλη την περιοχή. Και η ζωή αυτή είναι πυκνότατη και εντυπωσιακή, εμφανιζόμενη σε θέσεις όπως ο Oσμάναγας Κορυφασίου, όπου έχει βρεθεί ο παλαιότερος θολωτός τάφος της ηπειρωτικής Ελλάδος, η Βοϊδοκοιλιά, η Τραγάνα, τα Βολιμίδια, η Ίκλαινα, το Μυρσινοχώρι , τα Παπούλια , η Πύλα και το Μηδέν Μεσσηνίας.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Συγκρότημα από διάφορα κτήρια
Σύμφωνα και με το παράπλευρο «Σχέδιο του ανακτόρου του Νέστορα στην αρχαία Πύλο», διακρίνονται κυρίως οι εξής χώροι:
1. Είσοδος.
2. Δικαστήριο.
3. Προστώο & Θάλαμος Αναμονής.
5. Αποθήκες με το ελαιόλαδο.
7. Αρχεία
Μπαίνοντας στο ανάκτορο από μια άνετη αυλή με πρόπυλο, αριστερά βρίσκονται τα δυο δωμάτια με τα Αρχεία του Ανακτόρου, όπου και βρέθηκε μεγάλος αριθμός από πήλινες πινακίδες με τη Γραμμική Β’. Οι πήλινες αυτές πινακίδες, που θυμίζουν φύλλα φοίνικα, 1.250 στο σύνολό τους, αποκρυπτογραφήθηκαν προσφέροντάς πλήθος πρακτικών πληροφοριών για τη ζωή στην προϊστορική και ιστορική Πύλο. Οι πήλινες πινακίδες της γραμμικής Β επιβεβαιώνουν ότι το ανάκτορο χρησιμοποιήθηκε ως το κατεξοχήν διοικητικό, πολιτικό και οικονομικό κέντρο της μυκηναϊκής Μεσσηνίας. Το αξιοπερίεργο αναφορικά με τις πινακίδες αυτές είναι το γεγονός ότι δεν θα είχαν διατηρηθεί έως τις μέρες μας, αν δεν ήταν η πυρκαγιά που έπληξε το ανάκτορο περί το 12ο αιώνα, η οποία «έψησε» τις πήλινες πινακίδες, με αποτέλεσμα να τις κάνει πιο ανθεκτικές στο χρόνο.
Μπαίνοντας στο ανάκτορο από μια άνετη αυλή με πρόπυλο, αριστερά βρίσκονται τα δυο δωμάτια με τα Αρχεία του Ανακτόρου, όπου και βρέθηκε μεγάλος αριθμός από πήλινες πινακίδες με τη Γραμμική Β’. Οι πήλινες αυτές πινακίδες, που θυμίζουν φύλλα φοίνικα, 1.250 στο σύνολό τους, αποκρυπτογραφήθηκαν προσφέροντάς πλήθος πρακτικών πληροφοριών για τη ζωή στην προϊστορική και ιστορική Πύλο. Οι πήλινες πινακίδες της γραμμικής Β επιβεβαιώνουν ότι το ανάκτορο χρησιμοποιήθηκε ως το κατεξοχήν διοικητικό, πολιτικό και οικονομικό κέντρο της μυκηναϊκής Μεσσηνίας. Το αξιοπερίεργο αναφορικά με τις πινακίδες αυτές είναι το γεγονός ότι δεν θα είχαν διατηρηθεί έως τις μέρες μας, αν δεν ήταν η πυρκαγιά που έπληξε το ανάκτορο περί το 12ο αιώνα, η οποία «έψησε» τις πήλινες πινακίδες, με αποτέλεσμα να τις κάνει πιο ανθεκτικές στο χρόνο.
8. Προπύλαια.
9. Λουτρό
10. Μικρό μέγαρο.
Το συγκρότημα του ανακτόρου σε γενικές γραμμές είναι ένα υπερσύνολο που αποτελείται από τέσσερα βασικά κτίσματα, που με τη σειρά τους διαχωρίζονται σε έναν μεγάλο αριθμό διαμερισμάτων, 105 τον αριθμό, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των αρχαιολόγων. Το κεντρικό Κτήριο, περισσότερο από 50 μ. μήκος και 32 μ. πλάτος, ήταν σίγουρα η βασιλική κατοικία. Στα νοτιοδυτικά, μια άλλη κτηριακή εγκατάσταση, μικρότερη απ´ το Κεντρικό Κτήριο αλλά αρκετά μεγάλη, είναι ίσως ο παλαιότερος πυρήνας, από το 1400 π.X., του συγκροτήματος, το λεγόμενο NΔ ανάκτορο, που διέθετε και πρώτο όροφο κτισμένο με πλίνθους, ενώ κατά τον 13ο αι. π.X. κτίσθηκε δίπλα στο NΔ πρόδρομο ανάκτορο το κυρίως ανάκτορο, που, μέχρι το 1200 π.X., υπέστη διάφορες μετατροπές και επεκτάσεις, αλλά οπωσδήποτε, και τα δύο χρησίμευσαν ως χώρος κατοικήσιμος ολόκληρο τον 13ον αιώνα, ώσπου καταστράφηκαν γύρω στα 1200 π.Χ. πιθανότατα από τους Δωριείς. Εκτός από τα καθαυτό κατοικήσιμα δωμάτια, τις αποθήκες και τις σκευοθήκες, το καθένα από τα δύο μεγάλα κτηριακά συγκροτήματα είχε τα επίσημα διαμερίσματά του, καθώς και μία ξέχωρη αποθήκη κρασιού, που βρισκόταν στο πίσω μέρος και προς τα δεξιά του καθενός.
Υπήρχε, επίσης, στα βορειοανατολικά, ένα ανεξάρτητο αρκετά μεγάλο κτήριο, που μπορούσε να ήταν εργαστήριο. Εκεί φαίνεται πως αποθηκεύονταν εξαρτήματα αρμάτων και γίνονταν επισκευές σε μετάλλινα και δερμάτινα είδη.
Στα βορειοδυτικά του Εργαστηρίου, ανάμεσα σ´ αυτό και στην αποθήκη του κρασιού και πίσω από το Κεντρικό Κτήριο, υπήρχαν επίσης μερικά μικρότερα κτίσματα, καταλύματα ίσως για τους σκλάβους και τους υπηρέτες.
Οι ανασκαφές σταδιακά αποκάλυψαν τα ερείπια πλουσιότατου διώροφου κεντρικού οικοδομήματος και άλλων δυο βοηθητικών, που απλώνονται στο μισό οροπέδιο του Εγκλιανού. Συνοψίζοντας τα κύρια κτίρια του Ανακτόρου είναι το νοτιοδυτικό, το κεντρικό, το βορειοανατολικό και οι αποθήκες οίνου, ελαίου και σιταριού ενώ υπάρχουν και κάποια μικρότερα κτίσματα.
Αρχιτεκτονικά υλικά
Στην κατασκευή του ανακτόρου χρησιμοποιήθηκε ως βασικό δομικό υλικό, το ξύλο. Οι κίονες, τα πλαίσια για τις πόρτες, τα φατνώματα, οι οροφές και οι στέγες ήταν επίσης φτιαγμένα από ξύλο. Ακόμη και οι πέτρινοι τοίχοι είχαν χτιστεί με σύστημα ξυλοδεσιάς που του προσέδωσε μεγαλύτερη στερεότητα, αλλά και συνετέλεσε και στην γρηγορότερη καταστροφή του, από πυρκαγιά, το 1200 π.Χ., μόλις μετά από έναν αιώνα, από την κατασκευή του περί το 1300 π.Χ.
Σε όλες τις πλευρές του ανακτόρου, για τις προσόψεις των εξωτερικών τοίχων χρησιμοποιήθηκαν λαξευμένοι ορθογώνιοι πωρόλιθοι. Οι εσωτερικοί τοίχοι χτίστηκαν κυρίως από κοινές, ακατέργαστες, μικρές ή μεγαλύτερες πέτρες, αν και χρησιμοποιήθηκαν μαζί και μεγάλα αγκωνάρια. Σε ψηλά σημεία στους τοίχους, υπήρχαν ανοίγματα για φυσικό φωτισμό του Ανακτόρου, αν και υπήρχαν και άλλες δυνατότητες τεχνητού φωτισμού. Οι εσωτερικοί τοίχοι είχαν επίχρισμα από ασβεστοκονίαμα και οι σπουδαιότεροι χώροι ήταν στολισμένοι με τοιχογραφίες.
Δεύτερος όροφος
Τα δύο ανακτορικά συγκροτήματα είχαν και δεύτερο όροφο, προσιτό με κλιμακοστάσια (σκάλες). Οι τοίχοι των επάνω ορόφων ήτανε χτισμένοι με ωμές πλίθρες βαλμένες και αυτές μέσα σε σκελετό ξυλοδεσιάς. Η στέγη πρέπει να ήταν διαμορφωμένη σε ταράτσες, ίσως σε δύο η περισσότερα επίπεδα, ενώ πάνω από την «Αίθουσα του Θρόνου», η στέγη σίγουρα θα ήτανε ψηλότερη από ό,τι στις πλαϊνές πλευρές.
Κεντρικό Κτίριο
Καθώς μπαίνει ο επισκέπτης μετά το εξωτερικό Πρόπυλο συναντά αριστερά τη θέση του φρουρού, που φύλαγε την κύρια είσοδο, και την πόρτα που οδηγούσε στα δύο μικρά συνεχόμενα δωμάτια, όπου μάλλον ήταν εγκατεστημένος ο εντεταλμένος για την είσπραξη των φόρων. Στα δύο αυτά δωμάτια βρέθηκαν σχεδόν χίλιες πινακίδες και θραύσματα, με επιγραφές στη γραμμική Β γραφή. Τον Ιούνιο του 1952 ο Μάικλ Βέντρις (αγγλικά: Michael Ventris) πέτυχε να αποκρυπτογραφήσει τη Γραμμική Β γραφή, που αποδείχτηκε πως ήταν ένα παλαιότερο είδος ελληνικής γραφής. Τα κείμενα, που μπορούν τώρα σε σημαντικό μέρος τους να διαβαστούν, είναι λογιστικές καταστάσεις του διοικητικού γραφείου του ανακτόρου. Στα λογιστικά αυτά αρχεία περιλαμβάνονταν και κατάλογοι γυναικών, νέων και νεανίδων, που χωρίζονταν σε διάφορες ομάδες εργασίας.
Αίθουσα του Θρόνου Το σημαντικότερο διαμέρισμα στο ανάκτορο του Νέστορος, είναι φυσικά η λεγόμενη «Αίθουσα του θρόνου», με την κυκλική της εστία. Μετά την ανακάλυψη της αίθουσας του θρόνου, ο Μπλέγκεν το ονόμασε με σχετική βεβαιότητα πλέον ως «Ανάκτορο του Νέσό το δάπεδο. την πλαισίωναν τέσσερις ξύλινοι κίονες σε συμμετρική λίγο-πολύ διάταξη, με λίθινες βάσεις, που στήριζαν υπερώο και ψηλό φωταγωγό ή οπαίο. το τελευταίο θα χρησίμευε για φωτισμό και αερισμό, καθώς και για να φεύγει ο καπνός της εστίας από μια καπνοδόχο φτιαγμένη από δύο πήλινους σωλήνες, που περνούσαν μέσα από τη στέγη.
Ο βασιλικός θρόνος βρισκόταν στη μέση σχεδόν του δεξιού τοίχου, αντικριστά στην εστία. Ήταν κατασκευασμένος από φθαρτό υλικό, μάλλον ξύλο, αναμφίβολα διακοσμημένο με ελεφαντόδοντο ή άλλου είδους ένθετο υλικό, που από τη φωτιά δε σώθηκε κανένα ίχνος του.
Η πλατειά αυτή αίθουσα (12,90 μ. μήκος και 11,20 μ. πλάτος), ήταν φωτεινή και χαρούμενη με πολύχρωμη διακόσμηση. Το πάτωμα ήταν χωρισμένο σε τετράγωνα, που το καθένα είχε γραμμικά κοσμήματα από κόκκινο, γαλάζιο, κίτρινο, άσπρο, μαύρο, ίσως και άλλα ακόμη χρώματα, ενώ μπροστά στο θρόνο υπήρχε, με σχετική φυσικότητα ζωγραφισμένο, ένα μεγάλο χταπόδι. Η εστία έφερε επίσης ζωγραφιστή διακόσμηση: συμβολικές φλόγες στο μέτωπο του αναβαθμού, και οδοντωτό κόσμημα στο στενό του χείλος. Επίσης, συνεχή σπείρα στο ελαφρά υπερυψωμένο πλατύ περιθώριο που περίζωνε τη θέση για τη φωτιά.
Κοντά στην εστία και δίπλα στη βάση του δυτικού κίονα βρέθηκε πήλινη τράπεζα προσφορών, επιχρισμένη με κονίαμα. Οι κίονες, με τις 32 ραβδώσεις τους, καθώς και όλα τα ξύλινα τμήματα της οροφής και του υπερώου ήταν ίσως διακοσμημένα με ζωηρά χρώματα. Νωπογραφίες σκέπαζαν τους τοίχους σε όλες τις πλευρές της αίθουσας. Έτσι, το βασιλικό θρόνο φρουρούσαν δύο όμοιοι αντικριστοί γρύπες, που ο καθένας πίσω του, σε βάθος, είχε και από ένα λιοντάρι.
Κοντά στην ανατολική γωνία της αίθουσας βρέθηκαν κομμάτια από τοιχογραφία που εικονίζει ανδρική μορφή να παίζει λύρα καθισμένη πάνω σε βράχο. Δίπλα στο βασιλικό θρόνο, στα δεξιά του βασιλέως, υπάρχει στο δάπεδο μια ιδιόμορφη κατασκευή: ένα ρηχό κοίλωμα, όμοιο με λεκάνη, από όπου ένα στενό αυλάκι σε σχήμα V οδηγεί σε δεύτερο όμοιο κοίλωμα, κάπως χαμηλότερο, και 2 μ. περίπου μακρύτερα από το πρώτο. Χρησίμευε ίσως για να διευκολύνει το βασιλέα να κάνει σπονδές στους θεούς -τελετή που συχνά μνημονεύεται στα Ομηρικά έπη- χωρίς να κατεβαίνει από τον θρόνο του. Τα στενά επιμήκη ανοίγματα που φαίνονται κατ´ αποστάσεις στους τοίχους της Αίθουσας του Θρόνου αρχικά περιείχαν μέρος από τα μεγάλα κατακόρυφα και οριζόντια δοκάρια της ξυλοδεσιάς που στη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική αποτελούσε τον στερεό σκελετό των τοίχων. Αυτά ίσως να ήταν ορατά στην αρχή, στην πρόσοψη των τοίχων, ενώ στις ύστερες φάσεις του ανακτόρου καλύπτονταν με κονίαμα. Είναι ολοφάνερο ότι τα ξύλινα δοκάρια βοήθησαν πολύ στην επέκταση της φωτιάς που κατέστρεψε το ανάκτορο και ασβεστοποίησε μεγάλο μέρος από τις πέτρες της τοιχοδομίας.
Μεγάλες αποθήκες
Πίσω από την Αίθουσα του Θρόνου υπάρχουν δύο μεγάλες αποθήκες, όπου φυλαγόταν το λάδι σε πιθάρια, βαθειά τοποθετημένα σε πήλινα πεζούλια επιχρισμένα με κονίαμα. Βρέθηκαν 17 πιθάρια στο δωμάτιο 23 και 16 στο δωμάτιο 24. Πολλές πινακίδες, ολόκληρες ή κομμάτια, σχετικές με τις διάφορες ποσότητες του αποθηκευμένου λαδιού, βρέθηκαν στο δωμάτιο 23, σκορπισμένες στα πεζούλια και στο πάτωμα.
Η λέξη έλαιον (ELAWON) που εμφανίζεται στις πινακίδες χρησιμοποιείται και σήμερα στην ελληνική γλώσσα. Στη βορειοανατολική πλευρά της Αίθουσας του Θρόνου υπάρχει ένας μακρύς διάδρομος. Μια διακλάδωσή του, στη βορεινή γωνία του κτηρίου, οδηγούσε σε αποθήκη λαδιού όπου βρέθηκαν, στη θέση τους, υπολείμματα από 16 μεγάλα πιθάρια. Απέναντι από την Αίθουσα του Θρόνου, στα δεξιά, υπάρχει σειρά από πέντε δωμάτια διαφορετικών διαστάσεων. Το βορειοδυτικότερο περιείχε δώδεκα πιθάρια για λάδι και πολυάριθμα μικρότερα άλλων σχημάτων αγγεία. Πολλά από αυτά είχαν γραπτή διακόσμηση και φαίνεται πως σ´ αυτή την αποθήκη φυλαγόταν η καλύτερη ποιότητα λαδιού. Τα άλλα δωμάτια αυτής της σειράς πρέπει να ήταν άδεια την ημέρα της πυρκαγιάς ή είχαν αποθηκευμένα φθαρτά υλικά. Αλλά λίγο πάνω από το δάπεδο του μεσαίου δωματίου, στην επίχωση, βρέθηκαν πολλά μικρά θραύσματα από ελεφαντόδοντο, καμένα και μαυρισμένα από τη φωτιά και πολύ σπασμένα. Σίγουρα είχαν πέσει από το επάνω δωμάτιο και ανήκαν μάλλον σε χτένια, βούρτσες και κοσμηματοθήκες των κυριών του ανακτόρου, που θα είχαν τα διαμερίσματά τους στο επάνω πάτωμα.
Κλίμακα 2ου ορόφου
Στο διάδρομο και απέναντι σχεδόν από την πλάγια πόρτα του Προδόμου, που βρίσκεται μπροστά στην Αίθουσα του Θρόνου, διατηρούνται στη θέση τους οχτώ πέτρινα σκαλοπάτια του κλιμακοστασίου, που οδηγούσε στον επάνω όροφο.

Κύπελλο του Νέστορος
Μεγάλη, διαχρονικά, ιστορική αναφορά γίνεται και στον όρο «Κύπελλο του Νέστορα» ή «Κούπα του Νέστορα», που περιγράφεται στην Ιλιάδα του Ομήρου, ότι ανήκε στον Νέστορα, το βασιλιά της Πύλου. Αυτήν την ονομασία φαίνεται να διεκδικούν:
• Ένα χρυσό δοχείο ανάμιξης, μια χρυσή κύλικα, που βρέθηκε στις Μυκήνες, την οποία ο Ερρίκος Σλήμαν, προσδιόρισε ως το κύπελλο του Νέστορα
και
• Ένα πήλινο αγγείο πόσης του 8ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στις Πιθηκούσσες της Μεγάλης Ελλάδας (αγγλικά: ιταλικά: Magna Graecia), το οποίο αυτοαποκαλείται, με τη διάσημη επιγραφή του ως «Κύπελλο του Νέστορα».

Κύπελλο του Νέστορος
Μεγάλη, διαχρονικά, ιστορική αναφορά γίνεται και στον όρο «Κύπελλο του Νέστορα» ή «Κούπα του Νέστορα», που περιγράφεται στην Ιλιάδα του Ομήρου, ότι ανήκε στον Νέστορα, το βασιλιά της Πύλου. Αυτήν την ονομασία φαίνεται να διεκδικούν:
• Ένα χρυσό δοχείο ανάμιξης, μια χρυσή κύλικα, που βρέθηκε στις Μυκήνες, την οποία ο Ερρίκος Σλήμαν, προσδιόρισε ως το κύπελλο του Νέστορα
• Ένα πήλινο αγγείο πόσης του 8ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στις Πιθηκούσσες της Μεγάλης Ελλάδας (αγγλικά: ιταλικά: Magna Graecia), το οποίο αυτοαποκαλείται, με τη διάσημη επιγραφή του ως «Κύπελλο του Νέστορα».
Οι θολωτοί τάφοι
Τα ταφικά μνημεία που χρονολογούνται την περίοδο της 2ης π.Χ. χιλιετίας, όπως οι Θολωτοί Τάφοι, είναι περίπλοκα κτίσματα που σύμφωνα πάντα με τους αρχαιολόγους γεννήθηκαν στη Μεσσηνία. Από εδώ, λοιπόν, ο Θολωτός Τάφος επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ηπειρωτική Ελλάδα και έφθασε μέχρι και τις Μυκήνες.
Οι πιο σημαντικοί από αυτούς θεωρούνται ο Θολωτός Τάφος στη Μάλθη που είναι ο πιο καλοδιατηρημένος της Ελλάδας, οι τέσσερις Θολωτοί Τάφοι στην Περιστεριά που χαρακτηρίζονται ως οι «Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου» (στο εσωτερικό των οποίων υπήρχαν πολλά αντικείμενα όπως κοσμήματα, είδη καθημερινής χρήσης κ.ά.), αυτός της Άνθειας, ο Θολωτός Τάφος του διαδόχου του Νέστορα, Θρασυμήδη στη Βοϊδοκοιλιά, οι τρεις Θολωτοί Τάφοι στον Εγκλιανό και ο παλαιότερος της ηπειρωτικής χώρας στην τοποθεσία Οσμάναγα του Κορυφασίου.
Θολωτός τάφος 90 μ. βορειοανατολικά του Ανακτόρου
Τα ταφικά μνημεία που χρονολογούνται την περίοδο της 2ης π.Χ. χιλιετίας, όπως οι Θολωτοί Τάφοι, είναι περίπλοκα κτίσματα που σύμφωνα πάντα με τους αρχαιολόγους γεννήθηκαν στη Μεσσηνία. Από εδώ, λοιπόν, ο Θολωτός Τάφος επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ηπειρωτική Ελλάδα και έφθασε μέχρι και τις Μυκήνες.
Οι πιο σημαντικοί από αυτούς θεωρούνται ο Θολωτός Τάφος στη Μάλθη που είναι ο πιο καλοδιατηρημένος της Ελλάδας, οι τέσσερις Θολωτοί Τάφοι στην Περιστεριά που χαρακτηρίζονται ως οι «Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου» (στο εσωτερικό των οποίων υπήρχαν πολλά αντικείμενα όπως κοσμήματα, είδη καθημερινής χρήσης κ.ά.), αυτός της Άνθειας, ο Θολωτός Τάφος του διαδόχου του Νέστορα, Θρασυμήδη στη Βοϊδοκοιλιά, οι τρεις Θολωτοί Τάφοι στον Εγκλιανό και ο παλαιότερος της ηπειρωτικής χώρας στην τοποθεσία Οσμάναγα του Κορυφασίου.
Θολωτός τάφος 90 μ. βορειοανατολικά του Ανακτόρου
Περίπου 90 μέτρα από την πύλη, προς τα βορειοανατολικά, περνώντας μέσα από έναν ελαιώνα, φτάνει κανείς σ´ ένα θολωτό τάφο, που η θόλος του αναστηλώθηκε στα 1957 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αν και κτισμένος με μικρές πλακωτές πέτρες, είναι ωστόσο μεγάλος τάφος, με διάμετρο 9.35 μ. Η θόλος είχε καταρρεύσει μέχρι το επάνω μέρος του ανωφλιού και ο τάφος είχε γεμίσει με χώματα που βρέθηκαν τελείως ταραγμένα, γιατί προφανώς είχε συληθεί στην αρχαιότητα. Οι συλητές όμως ήταν ασυνήθιστα απρόσεκτοι, και γι´ αυτό μεγάλης αξίας ευρήματα απόμειναν στον τάφο. Ανάμεσα στα αντικείμενα που βρέθηκαν, περιλαμβάνονται πολλά χρυσά, μαζί και μια βασιλική σφραγίδα με παράσταση φτερωτού γρύπα, δύο δαχτυλίδια, κοσμήματα σε σχήμα γλαύκων, κι ένα περίαπτο σε σχήμα ασπίδας. Επίσης 250 χάντρες από αμέθυστο και διάφορους άλλους λίθους, καθώς και θραύσματα από χάλκινα όπλα κλπ. Στον θολωτό αυτό τάφο, διαπιστώθηκαν έθιμα ταφής απολύτως όμοια με αυτά των Μυκηνών, Θηβών και άλλων κέντρων της πρωτομυκηναϊκής εποχής (16ος αιώνας π.X.). |
Θολωτός τάφος 135 μ. νότια του Ανακτόρου
Ο θολωτός τάφος 135 μ. νότια του ανακτόρου (στο κτήμα Βαγενά), περιελάμβανε τις μοναδικές για θολωτό τάφο γνωστές περιπτώσεις ταφών σε πίθους και πλουσιότατα κτερίσματα συνοδά σε κάθε ταφή είναι από τέλη της Μεσοελλαδικής Εποχής. Σχεδόν ολόκληρη η θόλος έχει αποκοπεί περί τα 0,30 μ. από το δάπεδο. ένα μεγάλο μέρος του δαπέδου βρέθηκε άθικτο και σε 6 επίσης άθικτες λακκοειδής ταφές, κάτω απ´ αυτό, αποκαλύφθηκαν πολλά πολύτιμα αντικείμενα: τέσσερεις μεγάλοι πίθοι, που καθένας περιείχε ένα σκελετό, 22 χάλκινα ξίφη και εγχειρίδια, διάφορα χάλκινα σκεύη, μεγάλη συλλογή αγγείων, και ένας θαυμάσιος σφραγιδόλιθος, που παριστάνει κάπρο που αμύνεται. Οι λακκοειδείς τάφοι και το δάπεδο έχουν τώρα σκεπαστεί και κανένα μέρος του τάφου δεν είναι ορατό.
Θολωτός τάφος 1.000 μ. νότια του Ανακτόρου
Περίπου ένα χιλιόμετρο, κάτω στο δρόμο προς την πεδιάδα, βρέθηκε ένας άλλος θολωτός τάφος, που επίσης πρέπει να έχει κάποια σχέση με την τοποθεσία του ανακτόρου. Σκάφτηκε το 1939. Βρέθηκε κι αυτός συλημένος, αλλά πολλά αντικείμενα είχαν απομείνει από τη σύληση μεταξύ των οποίων άφθονα κομμάτια από σκαλιστό ελεφαντοκόκκαλο, χρυσές χάντρες, ημιπολύτιμοι λίθοι και υαλόμαζα.
Νεκροταφείο με θαλαμοειδής τάφους 500 μ. δυτικά του Ανακτόρου
Νεκροταφείο με θαλαμοειδής τάφους για τους ιδιώτες που κατοικούσαν στην κάτω πόλη, γύρω απ´ την ακρόπολη, έχει βρεθεί στις πλευρές μιας ράχης, περίπου 500 μ. δυτικά του ανακτόρου. Τρεις τάφοι ανασκάφτηκαν και έδωσαν μερικά καλά αγγεία και άλλα αντικείμενα. Δύο από τους θαλαμοειδείς αυτούς τάφους βρέθηκαν σε κατάσταση κατάρρευσης και ξαναγεμίστηκαν με χώμα.
Ο θολωτός τάφος 135 μ. νότια του ανακτόρου (στο κτήμα Βαγενά), περιελάμβανε τις μοναδικές για θολωτό τάφο γνωστές περιπτώσεις ταφών σε πίθους και πλουσιότατα κτερίσματα συνοδά σε κάθε ταφή είναι από τέλη της Μεσοελλαδικής Εποχής. Σχεδόν ολόκληρη η θόλος έχει αποκοπεί περί τα 0,30 μ. από το δάπεδο. ένα μεγάλο μέρος του δαπέδου βρέθηκε άθικτο και σε 6 επίσης άθικτες λακκοειδής ταφές, κάτω απ´ αυτό, αποκαλύφθηκαν πολλά πολύτιμα αντικείμενα: τέσσερεις μεγάλοι πίθοι, που καθένας περιείχε ένα σκελετό, 22 χάλκινα ξίφη και εγχειρίδια, διάφορα χάλκινα σκεύη, μεγάλη συλλογή αγγείων, και ένας θαυμάσιος σφραγιδόλιθος, που παριστάνει κάπρο που αμύνεται. Οι λακκοειδείς τάφοι και το δάπεδο έχουν τώρα σκεπαστεί και κανένα μέρος του τάφου δεν είναι ορατό.
Θολωτός τάφος 1.000 μ. νότια του Ανακτόρου
Περίπου ένα χιλιόμετρο, κάτω στο δρόμο προς την πεδιάδα, βρέθηκε ένας άλλος θολωτός τάφος, που επίσης πρέπει να έχει κάποια σχέση με την τοποθεσία του ανακτόρου. Σκάφτηκε το 1939. Βρέθηκε κι αυτός συλημένος, αλλά πολλά αντικείμενα είχαν απομείνει από τη σύληση μεταξύ των οποίων άφθονα κομμάτια από σκαλιστό ελεφαντοκόκκαλο, χρυσές χάντρες, ημιπολύτιμοι λίθοι και υαλόμαζα.
Νεκροταφείο με θαλαμοειδής τάφους 500 μ. δυτικά του Ανακτόρου
Νεκροταφείο με θαλαμοειδής τάφους για τους ιδιώτες που κατοικούσαν στην κάτω πόλη, γύρω απ´ την ακρόπολη, έχει βρεθεί στις πλευρές μιας ράχης, περίπου 500 μ. δυτικά του ανακτόρου. Τρεις τάφοι ανασκάφτηκαν και έδωσαν μερικά καλά αγγεία και άλλα αντικείμενα. Δύο από τους θαλαμοειδείς αυτούς τάφους βρέθηκαν σε κατάσταση κατάρρευσης και ξαναγεμίστηκαν με χώμα.